Stojący przy placu Wiosny Ludów w Ujściu pomnik zna chyba każdy mieszkaniec gminy i każdy pasjonat historii. Pomnik przedstawia postać powstańca wielkopolskiego w mundurze Wojsk Wielkopolskich. Stoi prosto, z lewą nogą wspartą - jak opisują źródła historyczne- na pruskiej lufie armatniej. W rękach ma karabin typu Mauser.
Postać umieszczono na cokole z marmuru, usadowionym na schodkowej podstawie. Na przedniej stronie cokołu widnieje tablica z wizerunkiem orła z rozpostartymi skrzydłami, nazwiskami pięciu powstańców poległych w obronie Ojczyzny w latach 1919-21 oraz informacją o losach pomnika.
Ten pomnik to replika dzieła z 1934 roku, zniszczonego przez hitlerowców w czasie wojny. I choć źródła podają, że to wierna kopia- nie jest ona kompletna. Współczesnemu pomnikowi brakuje bowiem trzech tablic, które widniały na pozostałych ścianach przedwojennego cokołu. Wiemy z archiwalnych zdjęć, co przedstawiały tablice z prawej i lewej strony patrząc od frontu- na jednej był relief orła przypominający odznakę 61. Pułku Piechoty, a na drugiej - relief orderu Virtuti Militari. Nikt jednak nie wiedział, co przedstawiała ta z tyłu.
Dziś już to wiemy. Co ciekawe - za sprawą burmistrza Romana Wroteckiego, który od dawna nosił się z zamiarem uzupełnienia pomnika powstańca. Szkopuł w tym, że informacje, co było treścią tylnej tablicy nie figurowały w żadnych powszechnie dostępnych publikacjach. Wiele osób żywo zainteresowanych sprawą kończyło swoje wertowanie archiwów bezowocnie. Systematycznie informacji szukał też sam burmistrz - historyk z zawodu - i wreszcie znalazł... Nastąpiło to bardzo niedawno, bo dokładnie 7.11.2023r. o 23.35 - co z radością odnotował w mediach społecznościowych. - Po wielu latach poszukiwań, prób odczytania tekstu ze zdjęcia, przeglądaniu dziesiątków źródeł wreszcie się udało - napisał w komentarzu. Tekst na tylnej tablicy ujskiego pomnika powstańca wielkopolskiego to fragment wiersza Józefa Mączki „Krwawy spadek” z 1916 r.
A wiersz brzmi tak:
A to jest krwawy spadek Wasz
i krwią pisane ku Wam słowa:
Trzymajcie ziemi onej straż,
gdy przejdzie zamieć piorunowa...
Nie dajcie szarpać ziemi łona,
gdy krwią dziś świeżą poświęcona!...
Zaś którzy wyszli spośród Was
i krew oddali swą serdeczną,
niech będą wartą Wam słoneczną
po wszystek czas – po wszystek czas –
I niechaj granic polskiej ziemi
duchami strzegą płomiennemi!...
Józef Mączka był Kawalerem Orderu Virtuti Millitari, żołnierzem Legionów Polskich i poetą. Zmarł w wieku zaledwie 30 lat na dwa miesiące przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości. Na tylnej ścianie ujskiego pomnika umieszczono tekst pierwszej, trzeciej, czwartej i piątej linijki jego wiersza. Ostatecznie zatem na tablicy wyryto następującą treść:
A to jest krwawy spadek Wasz
Trzymajcie ziemi onej straż
Gdy przejdzie zamieć piorunowa
Nie dajcie szarpać ziemi łona.
Treść ta odnaleziona została w cyfrowym archiwum biblioteki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w artykule prasowym pt. "A to jest krwawy spadek wasz" - relacji z odsłonięcia pomnika powstańca w Ujściu. Artykuł zamieszczono w Gazecie Nadnoteckiej, w numerze z 9.10. 1934 roku.
Anna Furtacz
Napisz komentarz
Komentarze