„Po sąsiedzku” – tak nazwali swoją wyprawę. Grupa przyjaciół - mieszkańców jednego z wieżowców na pilskim Zamościu - postanowiła odwiedzić Cmentarz Powązkowski – Stare Powązki i Cmentarz Wojskowy – i zapalić świeczki na grobach swoich mistrzów, idoli, wielkich postaci polskiej kultury.
Zebrali się i pojechali. Zanim jednak podróż doszła do skutku, wycieczkowicze dobrze się do niej przygotowali. Na Powązkach można bowiem zabłądzić – tylko na Starych Powązkach spoczywa ok. milion osób, Powązki Wojskowe to tysiące kolejnych mogił. Wybierając się więc na obchód po obu cmentarzach warto mieć przy sobie mapkę z oznaczeniem kwater, które chce się odwiedzić.
Samo przechadzanie się gęstymi od mogił i pomników alejkami Starych Powązek jest magiczne, gdyż najważniejsza warszawska nekropolia jest także wielką galerią sztuki. Nagrobne pomniki tworzyli tu najwybitniejsi polscy rzeźbiarze XIX i XX w., wśród nich Pius Weloński, Bolesław Syrewicz, Wacław Szymanowski, Henryk Kuna, Stanisław Jackowski, Edward Wittig, Barbara Zbrożyna i Jerzy Jarnuszkiewicz. Do najpiękniejszych rzeźb Starych Powązek zalicza się nagrobek Wacława Szymanowskiego, zaliczany do najwybitniejszych osiągnięć polskiej rzeźby przełomu XIX i XX wieku, wykonany przez syna pochowanego tu poety i dziennikarza, także Wacława Szymanowskiego, artysty, który jest także autorem pomnika Fryderyka Chopina w Łazienkach Królewskich. Rzeźba przedstawia dwie żałobnice w powłóczystych szatach, płaczące nad utratą zmarłego. Postaci zostały wykute w brązie.
Inne to pomnik na grobie Bolesława Prusa, mający powstać wysokiego, kamiennego sarkofagu, do którego przytula się dziecko, czy mediolański pomnik Lusi przedstawiający postać dziewczyny z rozwianymi włosami, która wstaje z grobu i unosi się do nieba.
Przepiękna rzeźba zdobi grób Krzysztofa Kieślowskiego - to jeden z najbardziej rozpoznawanych współczesnych nagrobków w Polsce i na świecie. Jest ona dziełem Krzysztofa M. Bednarskiego. Na kamiennym słupku autor umieścił odlany z brązu wizerunek dłoni obejmujących filmowy kadr. Jest to portret dłoni Kieślowskiego, który – jak mówią filmowcy – był ostatnim reżyserem, który na planie robił gest kadrowania obrazu.
- Od grobu Krzysztofa Kieślowskiego rozpoczęliśmy wędrówkę po Starych Powązkach. W naszej grupie przeważali bowiem pasjonaci literatury, filmu i muzyki. Humaniści! Wrażenia niesamowite. Ten cmentarz to historia zamknięta na (obecnie) 43 hektarach powierzchni. Szacuje się, że spoczywa tam milion osób. A wśród nich osobistości: pisarze, artyści, aktorzy, generałowie, społecznicy, żołnierze powstań narodowych od insurekcji kościuszkowskiej do powstania warszawskiego, działacze niepodległościowi, myśliciele, lekarze, prawnicy, politycy, duchowni… Same wielkie nazwiska. Cmentarz jest także galerią sztuki, był polem do popisu zarówno dla architektów jak i dla artystów rzeźbiarzy. Tematyka pomnikowych rzeźb jest niezwykle bogata: mamy alegorie smutku i rozpaczy, są żałobnice, płaczki, mamy wizerunki osób zmarłych – popiersia, medaliony, rzeźby, mamy nagrobki dziecięce, anioły, a nawet scenki z życia pochowanych. Są także Wszyscy Święci, czyli wizerunki patronów i są postaci wniebowzięte. Można podziwiać godzinami – opowiada Beata K., jedna z uczestniczek wyprawy.
Pilanie na Starych Powązkach odwiedzili m.in. groby Zbigniewa Herberta, Marka Hłaski, zmarłego w tym roku Jana Kobuszewskiego, Mirona Białoszewskiego, Stanisława Dygata, Bolesława Leśmiana.
- Józef Szajna, Violetta Villas, Gustaw Holoubek, Kalina Jędrusik, Jerzy Andrzejewski, Andrzej Kopiczyński – nasz 40-latek, Irena Kwiatkowska – „kobieta pracująca”, Agnieszka Osiecka – od „Okularników” i „Polskiej Madonny”, poeci, pisarze Franciszek Bohomolec, Kazimierz Brandys, Wanda Chotomska, Bolesław Prus, Adolf Dygasiński, Melchior Wańkowicz, Kazimiera Iłłakowiczówna, Ireneusz Iredyński, Maria Kownacka… I jeszcze Andrzej Łapicki, Henryk Machalica, Wiesław Michnikowski, Marek Perepeczko – Janosik! - i Tadeusz Nalepa.. I Jan Kiepura… i Krzysztoń i Młodożeniec i Edward Dziewoński, Mieczysława Ćwiklińska, Nina Andrycz, Niziurski, Janina Porazińska, czy Maria Dąbrowska i Władysław Reymont – pochowani w alei zasłużonych. Dalej Hanka Ordonówna, Władysław Skoczylas, Danuta Rinn… I marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz. I oczywiście Moniuszko… Tych nazwisk setki, setki… Można by wymieniać godzinami – mówią. – A w katakumbach, w których właściwie po wojnie nie było już pochówków, jest kilka stosunkowo nowych mogił – tu znajduje się grób Czesława Niemena, który stał się miejscem pielgrzymek. Tam pobyliśmy chwilę nucąc w głowach „Warszawski sen” i „Czy mnie jeszcze pamiętasz”. Pamiętamy – dodają.
***
Kolejnego dnia jadą na Cmentarz Wojskowy na Powązkach, zwyczajowo zwany Powązkami Wojskowymi. Tu chcą odwiedzić groby swoich idoli i mistrzów: Tadeusza Konwickiego, Grzegorza Ciechowskiego i Kory Jackowskiej.
– Te cmentarze są często mylone. Ze Starych Powązek na Woli na Powązki Wojskowe jest kawałek drogi, kilka autobusowych przystanków, ale to jedna ulica Powązkowska – instruują. Nekropolia znajduje się na Żoliborzu. Zajmuje powierzchnię 24,3 ha.
Ten cmentarz to prawdziwy obraz naszej polskiej historii. W 1921 i w kolejnych latach spoczęli na nim uczestnicy powstań: listopadowego, styczniowego, wielkopolskiego, powstań śląskich, bohaterowie wojny polsko-bolszewickiej i walk o granice RP. Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 na cmentarzu chowano poległych żołnierzy, często ofiary bombardowań lotniczych. Po kapitulacji miasta przeniesiono tam ekshumowane ciała żołnierzy pochowanych na miejskich placach i skwerach. W latach 1945–1947 na cmentarz przenoszono ekshumowane ciała powstańców i osób cywilnych pogrzebanych na terenie miasta w czasie powstania warszawskiego. W zajmujących zwarty obszar kwaterach pochowano poległych w powstaniu żołnierzy Armii Krajowej, m.in. ze zgrupowań i batalionów „Zośka”, „Parasol”, „Golski”, „Gustaw”, „Kiliński”, „Miotła”, „Kryska”, a także żołnierzy Armii Ludowej. 1 sierpnia 1946, w drugą rocznicę wybuchu powstania, w kwaterze A-26 odsłonięto pomnik Gloria Victis.
Na cmentarzu znajdują się także Kwatery: Kwatera na Łączce, gdzie pochowani zostali pomordowani przez Urząd Bezpieczeństwa w latach 1945–1956. Odsłonięto tam Panteon – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych.
Dolinka Katyńska to miejsce upamiętnienia ofiar zbrodni katyńskiej. Tam także znajduje się Kwatera Smoleńska - pomnik i mogiły 28 ofiar katastrofy smoleńskiej
- Niezwykłe wrażenie robi kwatera Harcerskiego Batalionu Armii Krajowej „Zośka”. W tej kwaterze, oznaczonej numerem znajdują się 174 groby, w większości harcerzy – członków Szarych Szeregów i Batalionu „Zośka”, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Cechą charakterystyczną tego miejsca są ustawione na grobach białe brzozowe krzyże. Robią niesamowite wrażenie. A na mogile symbolicznej wyryto dziesiątki nazwisk poległych żołnierzy związanych z Batalionem, którzy nie mają swoich grobów na Powązkach, gdyż ich ciał nie odnaleziono – mówi Bogdan C.
Z czasem cmentarz wojskowy połączono z komunalnym. Znajdują się tu groby wielu znanych osobistości polskiej literatury, kultury i sportu.
- Odszukaliśmy grób poetów i powstańców warszawskich Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i Tadeusza Gajcego. Potem zapaliliśmy świeczki u Tadeusza Konwickiego, autora „Małej apokalipsy” i ‘Kompleksu polskiego”, u Grzegorza Ciechowskiego, lidera „Republiki” oraz na grobie Kory. Odwiedziliśmy także groby ulubionych artystów plastyków: Rosława Szaybo – plakacisty, u którego okładki płyt zamawiali Krzysztof Komeda, Simon & Garfunkel i Judas Priest oraz Wojciecha Fangora – artysty malarza. Były to dla nas szczególne chwile.
bek
Napisz komentarz
Komentarze